ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ-ΠΟΙΕΙΟ (ΚΓΔ): Χωρικός Αποκωδικοποιητής

(ένα εννοιολογικό / μεθοδολογικό εργαλείο ανάγνωσης και ερμηνείας των προτύπων του οικιακού αστικού χώρου, όπως τον καταγράφουν οι κινηματογραφικές ταινίες: Σύγκριση πρωτότυπων ταινιών με μεταγενέστερες κινηματογραφικές εκδόσεις, Ελλάδα 1950-1970)

Η μελέτη συγκρότησης του εννοιολογικού εργαλείου «ΧΑ» πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια. Το, στα πλαίσια διδακτορικής διατριβής με τίτλο «Η Περιγραφή του Χώρου της Κατοικίας στην Ελλάδα 1950-'70, σύμφωνα με τα μικρομεσαία αστικά πρό-τυπα όπως τα κατέγραψε και πρόβαλε ο ελληνικός κινηματογράφος» (2001), και το δεύτερο στα πλαίσια μεταδιδακτορικής έρευνας ως συνέχεια και περαιτέρω εμβάθυνση του θέματος.

Στο πρώτο στάδιο προσεγγίστηκε ένα πρόβλημα της Θεωρίας του Σχεδιασμού: η περι-γραφή του χώρου σε μια ιστορική περίοδο διαθέτοντας ως αντικείμενο μελέτης την α-ναπαράσταση των δράσεων που αναπτύσσονται στον χώρου. Ως μέσον αυτής της ανα-παράστασης επιλέχθηκε ο κινηματογράφος και συγκεκριμένα ελληνικές ταινίες της πε-ριόδου 1950-1970. Το ερευνητικό αντικείμενο επικεντρώνεται σε δύο επίπεδα:

στο επίπεδο μεθοδολογίας, η οποία επέτρεψε να συγκροτηθεί με αρχιτεκτονι-κούς όρους μια τυπολογία της κινηματογραφικά αναπαριστώμενης χωρικής πραγματικότητας, και

στο επίπεδο περιγραφής του οικιακού χώρου στην Ελλάδα 1950'70 σύμφωνα με τα μικρομεσαία αστικά πρότυπα.

Η μεθοδολογική προσέγγιση του θέματος απαίτησε τη συγκρότηση εργαλείων περιγρα-φής του χώρου ώστε να είναι δυνατός ο προσδιορισμός του στις κινηματογραφικές α-ναπαραστάσεις των δράσεων, καθώς και εργαλείων περιγραφής των αναπαραστατικών συμβάσεων του κινηματογράφου μέσα από τις οποίες γίνεται αντιληπτός ο χώρος. Τα εργαλεία αυτά βασίσθηκαν

αφενός σε έννοιες συγκρότησης της τυπολογίας του αρχιτεκτονικού κελύφους και του εξοπλισμού του, όπως και των ανθρωπίνων δράσεων και στάσεων που αναπτύσσονται σε αυτό, καθώς επίσης και των τρόπων αναπαράστασής τους σύμφωνα με τους κώδικες του κινηματογράφου,

αφετέρου στις σημασίες που κατά τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο μελέτης στην Ελλάδα (1950-1970), προσδίδονται στην αρχιτεκτονική της κατοικίας και κατ’ επέκταση προβάλλονται στον κινηματογράφο.

Στο δεύτερο στάδιο επιχειρήθηκε αφενός μεν η διεύρυνση των αρχιτεκτονικών συμπε-ρασμάτων σε σχέση με τον ελληνικό τρόπο σκέψης και αντίληψης του οικιακού χώρου, αφετέρου δε η εργαλειακή συγκρότηση της μεθοδολογικής προσέγγισης του χώρου μέ-σα από την κινηματογραφική αναπαράστασή του, συντάσσοντας τον «Χωρικό Αποκωδι-κοποιητή». Αναλυτικότερα,

Μέσα από μια συστηματική σύγκριση ελληνικών πρωτότυπων κινηματογραφικών ταινιών των αρχών της δεκαετίας του 1950 και μεταγενέστερων εκδόσεών τους (remakes) του τέλους της δεκαετίας του 1960, ως προς την τυπολογία του οι-κιακού χώρου, της επίπλωσης και της συμπεριφοράς, επιβεβαιώνεται η άποψη ότι στην ελληνική κοινωνία του 1950-1970 η αρχιτεκτονική δεν επηρεάζει την παράσταση της ζωής. Ο χώρος συγκροτείται με αρχιτεκτονικές μιμήσεις προτύ-πων του εξωτερικού, τα οποία γίνονται αποδεκτά μέσα από την προβολή και α-νάγνωση αμετάβλητων αξιών, της «διανθρώπινης σταθεράς».

Η όλη μεθοδολογική διαδικασία που αναπτύχθηκε κατά τη συστηματική σύγκρι-ση των ταινιών ως προς την τυπολογία του οικιακού χώρου, της επίπλωσης και της συμπεριφοράς, διατυπώνεται ως αυτόνομο εννοιολογικό και μεθοδολογικό εργαλείο ανάγνωσης και ερμηνείας των προτύπων του οικιακού αστικού χώρου, όπως αυτός καταγράφεται στον κινηματογράφο: ο «Χωρικός Αποκωδικοποιητής». Το εργαλείο αυτό συγκροτείται μετά από την εμπειρία των πολλαπλών εφαρμογών του και, σύμφωνα με τη σύγχρονη σχετική προβληματοθεσία, επιτρέπει τη μεταγραφή του κινηματογραφικού χώρου σε τυπικές μορφές, διατυ-πωμένες, πρώτον, σε διακριτά επίπεδα σημασίας (αντιληπτικό, ιδεολογικό, συμβολικό επίπεδο), δεύτερον, σε διακριτές λογικές αφαίρεσης (λειτουργiα/κατηγόρημα, δομή/συνάρτηση, συμπεριφορά/διαδικασία), και τρίτον, σε ευριστική αναφορά με την αρχιτεκτονική τυπολογία της περιόδου μελέτης.

Η μεθοδολογική δομή του «Χωρικού Αποκωδικοποιητή» θα μπορούσε εναλλακτικά να εφαρμοσθεί τόσο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στον ελληνικό χώρο όσο και σε κινηματογραφικές παραγωγές άλλων χωρών, εφόσον εμπλουτίζεται κάθε φο-ρά με την αντίστοιχη αρχιτεκτονική τυπολογία.

Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε με την πεποίθηση ότι θα συνεισφέρει στη Θεωρία του Σχεδιασμού με δύο τρόπους:

με τη συγκρότηση της τυπολογίας του οικιακού αστικού χώρου στην Ελλάδα 1950-1970, μεταγράφοντας τα χωρικά πρότυπα, στα οποία αναφέρεται ο κι-νηματογραφικός χώρος, ως τυπικά πεδία σχέσεων (patterns) διαφοροποιημέ-να σύμφωνα με τα κοινωνικά στρώματα, και

με τη συγκρότηση του μεθοδολογικού εργαλείου «Χωρικός Αποκωδικοποιη-τής» που καθώς είναι συμβατό με τις σύγχρονες αντιλήψεις περί τυπολογίας και πολλαπλά ελεγμένο ως προς τη δυνατότητα απόδοσης αποτελεσμάτων, αποτελεί μια τεκμηριωμένη πρόταση μεθοδολογίας, για την επανάληψη της παραπάνω διαδικασίας «μεταγραφής» σε περισσότερες περιπτώσεις εφαρμογής.