Συσχετισμός μεταξύ χωρικών μορφών και αφαιρετικών μοντέλων και εννοιών

Μέσα από το οπτικό πρίσμα της αρχιτεκτονικής, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι στην αντιληπτική μας ουτοπία κυριαρχούν δύο είδη οντοτήτων, τα φυσικά αντικείμενα και τα εννοιολογικά αντικείμενα.
Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τις χωρικές μορφές και περιλαμβάνει τα πλέον «απτά» και παγιωμένα αντικείμενα, στα οποία ανήκει και το χτιστό «αρχιτεκτονικό κέλυφος».
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τα μοντέλα και τις έννοιες, δηλαδή τα διανοητικά, αφαιρετικά αντικείμενα, όπως είναι η γλώσσα, το νόημα, η συμπεριφορά.
Στο ενδιάμεσο διάστημα τοποθετείται ο εξοπλισμός (π.χ. τα έπιπλα), ως φυσικά κινητά αντικείμενα.
Το ανθρώπινο σώμα κινείται, συμπεριφέρεται, διαπραγματεύεται, βιώνει έννοιες, γίνεται φορέας τους και συναρτά τα εννοιολογικά με τα φυσικά αντικείμενα. Χρησιμοποιεί τα κινητά έπιπλα ως επικουρικά εργαλεία και καταφέρνει να διαμορφώσει χώρο ως υλοποιημένο αποτύπωμα δράσεων και συμπεριφορών. Η ανθρώπινη παρουσία είναι αυτή που θέτει τις παραπάνω κατηγορίες (κέλυφος / κτίριο, εξοπλισμός / έπιπλα, σώμα / συμπεριφορές) σε μία διαρκή αυτοτροφοδοτούμενη αλληλεπίδραση.
Το εννοιολογικό εργαλείο «Χωρικός Αποκωδικοποιητής» στηρίζεται στην υπόθεση ότι ο χώρος (και ειδικά ο οικιακός χώρος στον οποίον αφορούν τα γραφόμενα) θεωρούμενος ως προϊόν οικοδομικών εργασιών, ως καταφύγιο είτε ως μουσειακό κέλυφος είναι ανεπαρκής. Η κατοικία νοείται ως ένα εν δυνάμει αναπροσαρμοζόμενο αποτύπωμα, το οποίο περιγράφει την προσωπικότητα (την «αλήθεια», την ταυτότητα) των ατόμων που ζουν μέσα σ’ αυτόν. Διέπεται κατά συνέπεια, από ένα πλέγμα κοινωνικών σχέσεων, οι οποίες δεν εκφράζονται μόνο στην εμφάνιση αλλά, κατά κύριο λόγο, στην οργάνωση του χώρου.
Κατά συνέπεια, υπάρχει εγκαθιδρυμένος ένας δυναμικός συσχετισμός μεταξύ χωρικών μορφών / spatial forms και αφαιρετικών μοντέλων και εννοιών / abstract rules (κατά τον Bill Hillier αντίστοιχα «genotypes» / «γενότυποι» και «phenotypes»/ «φαινότυποι»: Bill Hillier, Julienne Hanson, The social logic of space, Cambridge University Press, 1984, σελ. 12).

Το «κτίριο» είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο, του οποίου η μορφή και η οργάνωση επηρεάζονται κατά πολύ από το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει. Το «σπίτι» είναι ένας θεσμός, όχι απλά μια κατασκευή, που δημιουργείται για ένα σύνολο σύνθετων λόγων. Από πολύ νωρίς στην ιστορία, το σπίτι λειτουργούσε ως κάτι περισσότερο από απλό καταφύγιο για τον άνθρωπο και σχεδόν από την αρχή ο όρος «λειτουργία» σήμαινε κάτι περισσότερο από μια φυσική ή χρηστική έννοια. Εάν η παροχή καταφυγίου είναι ο παθητικός ρόλος του σπιτιού, τότε ο ενεργητικός του ρόλος είναι η δημιουργία περιβάλλοντος, κατάλληλα προσαρμοσμένου στον τρόπο ζωής του ανθρώπου. Με τα λόγια του Amos Rapoport, το σπίτι είναι «μια κοινωνική μονάδα χώρου… Η μορφή του σπιτιού δεν είναι απλά το αποτέλεσμα φυσικών δυνάμεων ή οποιουδήποτε αιτιώδους παράγοντα αλλά η συνέπεια μιας σειράς κοινωνικο-πολιτισμικών παραγόντων με την ευρεία έννοια του όρου (πρωτεύοντες παράγοντες). Η μορφή επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες του άμεσου φυσικού περιβάλλοντος και από τα εργαλεία με τα οποία γίνεται εφικτή η πραγματοποίηση του επιθυμητού περιβάλλοντος, δηλαδή τις μεθόδους κατασκευής, τα διαθέσιμα υλικά και την τεχνολογία (δευτερεύοντες ή τροποποιητικοί παράγοντες).» (Rapoport Amos, House Form and Culture, Foundations of Cultural Geography Series, Englewood Cliffs, N.J., Prentice-Hall, Inc., 1969, σελ. 46-47).

Η ερευνητική προσέγγιση στο θέμα του οικιακού χώρου με τις παραπάνω προϋποθέσεις, πραγματοποιείται σε μία διαδρομή παράλληλη με άλλες συναφείς με τη μεθοδολογία του «ΧΑ» θεωρητικές απόψεις.

---