Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2008

«ΧΑ»: Συναφείς θεωρητικές απόψεις (συνέχεια)

Robin Evans

Ιδιότητα: αρχιτέκτονας, ιστορικός και θεωρητικός.
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία: Translations from Drawing to Building and Other Essays, Architectural Association London, 1997: Figures, Doors and Passages, 1978, σελ. 54-91.

Η τυπολογική χωρική κατηγορία με χαρακτηριστικό στοιχείο το διάδρομο, που χρησιμοποιείται στον «ΧΑ», είναι δάνειο από τον Evans, ο οποίος διακρίνει δωμάτια που επικοινωνούν μέσω διαδρόμου ή δωμάτια που επικοινωνούν με πόρτες.
Η διάκριση αυτή ενδιαφέρει ιδιαίτερα, διότι έμμεσα συμμετέχει στη διαμόρφωση θεατρικότητας στις συμπεριφορές.
Ο διάδρομος είναι κατ’ αρχήν στοιχείο διαιρετικό του χώρου, η ύπαρξη του οποίου διακρίνει την «καθαρή» κίνηση από κάθε άλλη χρήση. Όταν ο διάδρομος συμπιεστεί (σμικρυνθεί) σε οριακό επίπεδο, τότε μετατρέπεται σε «πόρτα» και το δωμάτιο στο οποίο ανήκει είναι αναγκαστικά χώρος κάποιας κύριας χρήσης, και ταυτόχρονα πέρασμα.
Όταν η μετάβαση από ένα χώρο σε έναν άλλο γίνεται με τη χρήση διαδρόμου (ως ενδιάμεσου χώρου με εξομαλυντικό χαρακτήρα), τότε η μετάβαση είναι σταδιακή και ομαλή. Όταν δεν υπάρχει διάδρομος, η κίνηση και η λειτουργία καθίστανται αλληλοεξαρτώμενες δραστηριότητες ενώ η μετάβαση από τον ένα χώρο στον άλλο γίνεται «απότομα». Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται αυτόματα προϋποθέσεις εφαρμογής «άρρητων» κανόνων συμπεριφοράς, οι οποίοι εγκαθιδρύουν υπαινικτικά μία αυστηρή «περιχαράκωση» (τήρηση ενός συστήματος κανόνων). Λειτουργεί δηλαδή επιπλέον ο διάδρομος και ως φίλτρο συμπεριφορών.

Mark Girouard

Ιδιότητα: ιστορικός της αρχιτεκτονικής.
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία: Life in the English Country House, Yale University Press, 1978.

Ο Girouard ασχολείται κυρίως με τον μεσαιωνικό οικιακό χώρο της αγγλικής ανώτερης κοινωνίας του μεσαίωνα. Στο βιβλίο του «Life in the English Country House» υποστηρίζει τη φαινομενική αλλαγή από μια τυπική φορμαλιστική σε μια άτυπη φιλική συμπεριφορά.
Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι στην φαινομενικά ελεύθερη συμπεριφορά διαμορφώνονται νέα κριτήρια κοινωνικής αποδοχής. Σε μια τέτοια κατάσταση, όπου δεν ισχύουν ρητοί κανόνες, αποκαλύπτονται ευκολότερα η αναξιότητα ή τα σφάλματα κάποιου μπροστά σε τρίτους. Η κοινωνική λειτουργία της ελευθερίας λειτουργεί σαν ένα πολύ πιο διαπεραστικό και έμμεσο φίλτρο, που διαχωρίζει σε ομοειδείς κοινωνικές ομάδες.
Τέλος, τα περί φυγόκεντρης ή κεντρομόλου χωροθέτησης των επίπλων και της αντίστοιχης συμπεριφοράς (στοιχεία που τυγχάνουν ιδιαίτερης επεξεργασίας μέσα από την εφαρμογή του «ΧΑ»), έχουν επίσης υποστηριχτεί από τον Girouard.


Ο Δημήτρης Φατούρος και ο Σάββας Κονταράτος θεωρούν και αυτοί ότι η κατοικία δεν είναι μόνο τεχνοτροπία (στιλ) αλλά και τρόπος ζωής και κοινωνικές σχέσεις. Οι απόψεις τους πάνω στο θέμα αυτό δεν αφορούν μόνο στην εμφάνιση, αλλά κατά κύριο λόγο αναφέρονται και στην οργάνωση της κάτοψης.

Δημήτρης Φατούρος

Ιδιότητα: αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία: Φατούρος, Δημήτρης Α., Ένα συντακτικό της Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης, 1η έκδ., Θεσσαλονίκη, Εκδοτικός Οίκος «Παρατηρητής», 1995, σελ. 41-43.


Στο απόσπασμα από το έργο του καθ. Φατούρου που επελέγη και παρατίθεται περιγράφεται η σχέση «αρχιτεκτονικού έργου» – «ανθρώπινου παράγοντα», η οποία είναι άκρως συναφής με τις βασικές υποθέσεις εργασίας του εννοιολογικού εργαλείου «ΧΑ».
<οι υπογραμμίσεις έγιναν από τον γράφοντα το παρόν κείμενο>
Ο καθ. Δ. Φατούρος ισχυρίζεται ότι αυτό που «στην καθημερινή γλώσσα συζητείται και ονομάζεται αρχιτεκτονικό έργο, όψεις, κατόψεις, τοίχοι, χρώματα, υφή, παράθυρα, μπαλκόνια, δάπεδα, πράσινο, γεωμετρικά σχήματα, κ.λπ., είναι ένα σύνολο στοιχείων οπτικών, αφής, ήχου, κιναισθητικών κ.λπ. Είναι δηλαδή ό,τι περιγράφεται και προσδιορίζεται από την αντίληψη, από τις κατ’ αίσθηση αντιλήψεις. Αυτό είναι το αντιληπτικό περιβάλλον που ορίζει το αρχιτεκτονικό έργο. Μια διατύπωση πιο ήπια και πιο γενική για το αντιληπτικό περιβάλλον μπορεί να είναι η αντιληπτική κατάσταση, η οποία έχει μια οργάνωση και προθέσεις, αποσαφηνισμένες ή όχι, και περιλαμβάνει όλα τα αντιληπτικά στοιχεία (οπτικά, όπως είναι τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και το χρώμα, ηχητικά όπως ο θόρυβος και η μουσική, υφής, οσμής, κιναισθητικά, δηλαδή αντίληψης κατά τη μετακίνηση, ακόμη και γεύσης) και τις σχέσεις τους. Η αρχιτεκτονική σύνθεση συσχετίζει τα αντιληπτικά στοιχεία και τις σχέσεις τους με την ανθρώπινη συμπεριφορά και από αυτές τις συσχετίσεις προκύπτουν χαρακτηριστικά του έργου».


Σάββας Κονταράτος

Ιδιότητα: αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών–Αθήνα.
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία: Κονταράτος Σάββας, Η Εμπειρία του Αρχιτεκτονημένου Χώρου και το Σωματικό Σχήμα, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1983, σελ. 69.


Το ανθρώπινο σώμα και το ρόλο του στην αισθητική εμπειρία της αρχιτεκτονικής λαμβάνει σοβαρά υπόψη και ο καθ. Σ. Κονταράτος ακολουθώντας φαινομενολογικές αναλύσεις και τη θεωρία της ενσυναίσθησης.
Στη διδακτορική του διατριβή αναφέρει ότι «Το σώμα μας, χάρη στον ιδιαίτερο τρόπο του να υπάρχει στον κόσμο, αποτελεί μέτρο των πραγμάτων, είναι ικανό να καταγράφει το αισθητό αλλά και να το σημασιολογεί, πραγματοποιώντας μια έξοδο από τον εαυτό του για να οικειωθεί το ζωτικό του χώρο. Ο αρχιτεκτονημένος χώρος του διευκολύνει αυτή την έξοδο, αυτή την έκσταση, πολύ περισσότερο απ’ ότι ο φυσικός χώρος, και τούτο γιατί έχει δημιουργηθεί για να δεχτεί την παρουσία του και τη δράση του, για να προλάβει τις απαιτήσεις του».
Το σωματικό σχήμα, κατά τον καθ. Σ. Κονταράτο, δεν νοείται ούτε σαν ένα αντικείμενο ανάμεσα στα άλλα ούτε σαν δέσμη υποκειμενικών αισθημάτων, αλλά σαν ένα «φαινόμενο» της χωρικότητας του ενσαρκωμένου υποκειμένου που εκφράζει τον πολυσήμαντο και δυναμικό συσχετισμό αυτού του υποκειμένου με τον αντικειμενικό του κόσμου.



Δεν υπάρχουν σχόλια: