Πέμπτη 3 Μαΐου 2012

Συμπεράσματα, «ανοιχτή-κλειστή» κάτοψη (α’ μέρος)

Αντιληπτικότητα του εσωτερικού οικιακού χώρου

Τυπολογία του Οικιακού Χώρου: «Κλειστή» και «Ανοιχτή» κάτοψη (α’ μέρος).

Η οργάνωση και χρήση κάθε τύπου [κινηματογραφικού] χώρου αποτελεί δείκτη ενδιαφέρουσας κοινωνιολογικής σημασίας. Μέσα σ’ αυτόν πραγματοποιείται μία διαρκής διαπραγμάτευση «αληθειών», μία διαδικασία η οποία προϋποθέτει πολιτική συμπεριφορών, ένα είδος συναναστροφής με θεατρικό χαρακτήρα, όπου οι έλεγχοι εφαρμόζονται άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα. Ο αρχιτεκτονημένος χώρος, ως κατ’ εξοχήν μορφή θεατρικού μοντέλου, διευκολύνει αυτό το γίγνεσθαι προσφέροντας το πεδίο για την εκδήλωση των αντίστοιχων συμπεριφορών. Επομένως, οι διάφοροι τύποι χωρικών οργανώσεων προκύπτουν ως το μορφοποιημένο αποτύπωμα του τρόπου ζωής των υποκειμένων στην προσπάθειά τους να οικειοποιηθούν όσο το δυνατόν πληρέστερα το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαβιούν.
Το βασικότερο ίσως δομικό [σκηνικό] στοιχείο, που δίνει τη δυναμική ταυτότητα στον εκάστοτε χώρο, είναι ο τρόπος διάκρισης / συσχέτισης / αλληλεπίδρασης των χώρων «προσκηνίου» με τους χώρους «παρασκηνίου», είτε πρόκειται για ρητό είτε για άρρητο τρόπο εφαρμογής αυτής της συνάρτησης.
Στις ταινίες που μελετήθηκαν, ειδικές περιπτώσεις χωρικών οργανώσεων αποτελούν οι δύο ακραίες μορφές της τυπολογίας που χρησιμοποιεί ο «ΧΑ»: η «κλειστή» και η «ανοιχτή» κάτοψη.
«Κλειστή» κάτοψη:
Χαρακτηριστική προβολή «κλειστής» κάτοψης με σαφή διάκριση «Προσκηνίου–Παρασκηνίου» αποτελεί η σκηνή στα «Τα τέσσερα σκαλοπάτια» (1952), όπου η γυναίκα χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο δωμάτιο για να μεταμφιεστεί. Η υποδιαιρεμένη «κλειστή» κάτοψη συνεισφέρει στο θεατρικό παιχνίδι μέσα στον οικιακό χώρο, το οποίο εν προκειμένω βασίζεται στην εμφάνιση από άλλο δωμάτιο.





Στην υποδιαιρεμένη συμβατική «κλειστή» κάτοψη υπάρχει περιορισμένη συνείδηση θεάτρου. Αυτό συμβαίνει επειδή ο διαχωρισμός των ιδιωτικών και των δημόσιων ζωνών γίνεται με ρητή διάκριση «Προσκηνίου - Παρασκηνίου», όπου το βάρος για τη θεατρικότητα το έχουν οι τοίχοι, που κρύβουν ή αποκαλύπτουν «αλήθειες», και οι πόρτες, που δίνουν απαντήσεις και ικανοποιούν ανάγκες. Κατά συνέπεια θεωρείται αυτονόητη η ιδιωτικότητα του υπνοδωματίου ή ο τρόπος ένδυσης και συμπεριφοράς όλων όσων συνευρίσκονται στο καθιστικό. Στην «κλειστή» κάτοψη η συνείδηση θεάτρου δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Απαραίτητη είναι μόνο η γνώση συγκεκριμένων κανόνων συμπεριφοράς.

Παρεμβάλλοντας τη διαχειριστική έννοια «εντροπία» στην ερμηνεία των δύο αυτών τύπων χωρικής οργάνωσης, προκύπτουν οι παρακάτω επιπλέον παρατηρήσεις:
  • Οι κανόνες συμπεριφοράς και ο τρόπος μετάδοσης της πληροφορίας είναι ρητοί (προφανείς). Κυριαρχεί βεβαιότητα τόσο στο επίπεδο συναρτησιακής όσο και διαδικαστικής και συμβολικής λογικής.
  • Η προβλεψιμότητα είναι υψηλή και ο βαθμός πληροφόρησης μικρός.
  • Η αντίληψη του χώρου γίνεται με «γραμμικό» τρόπο: π.χ. το υποκείμενο για να μεταβεί από το χώρο Α στο χώρο Β θα περάσει από ένα διάδρομο και θα χρειαστεί να ανοίξει δύο πόρτες.
  • Οι διάφορες λειτουργικές ζώνες είναι αυστηρά οριοθετημένες («ισχυρή ταξινόμηση») και η επικοινωνία τους αυστηρά ελεγχόμενη («ισχυρή περιχάραξη»).
  • Το ποσοστό της εντροπίας είναι αυξημένο: το κάθε αντικείμενο έχει τη δική του θέση και δεν μπορεί να μετακινηθεί χωρίς να γίνει αντιληπτό από τον ιδιοκτήτη/χρήστη του χώρου.
  • Η ελευθερία χωρικής δημιουργικότητας είναι περιορισμένη. Ο χώρος αποτελεί μορφοποίηση δομών ιεραρχίας.
Σχόλιο: «Έχουμε περάσει από έναν κόσμο όπου όσοι είναι κλεισμένοι στο περιβάλλον τους νομίζουν ότι μπορούν να επιβιώσουν καλύτερα απ’ όσους έχουν ανοίξει τις πόρτες τους, σ’ έναν κόσμο όπου εκείνοι που ζουν ανοιχτά ευημερούν πολύ περισσότερο από τους άλλους.» [Thomas L. Friedman, Το Lexus και η ελιά (τι είναι η παγκοσμιοποίηση), τίτλος πρωτοτύπου: The Lexus and the olive tree, © 1999, εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 2000, 1η ανατύπωση: Σεπτέμβριος 2001, σελ. 314].

Δεν υπάρχουν σχόλια: