Κυριακή 4 Μαΐου 2008

«ΧΑ»: Συναφείς θεωρητικές απόψεις (συνέχεια)

Matt Ridley

Ιδιότητα: Επιστημονικός συγγραφέας, διδάκτωρ της Ζωολογίας.
Βιβλιογραφική αναφορά: Οι ρίζες της αρετής (The Origins of Virtue), εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα, 1998.

Η ενστικτώδης τάση για συνεργασία («η σφραγίδα της ανθρωπότητας», όπως πίστευε ο Κροπότκιν) συσχετιζόμενη με τη συνεστίαση καταδεικνύει ότι η συνεύρεση γύρω από το τραπέζι αποτελεί κατ’ εξοχήν ταξική διαδικασία. Η μοιρασιά του φαγητού είναι στοιχείο ισοτιμίας και έλκει την καταγωγή της βαθιά στην ανθρώπινη ιστορία, στο κυνήγι μεγάλων θηραμάτων. Μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία αναπτύσσεται ένα πνεύμα «ανταλλαγής και μοιρασιάς», το οποίο δημιουργεί συνθήκες συνεργασίας χωρίς να αποκλείεται απαραίτητα ο πειρασμός της προδοσίας. Μία δηλαδή κατ’ εξοχήν διαπραγμάτευση της ταυτότητας των υποκειμένων.

Η διαπίστωση αυτή αποτελεί για τον «ΧΑ» έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα εννοιολογικό πυρήνα, στον οποίον συναρτώνται θέματα συμπεριφοράς και επαληθεύεται ότι οι συνθήκες που μπορούν να ευνοήσουν μία πλούσια σε κοινωνικό περιεχόμενο ανθρώπινη συμπεριφορά, σχετίζονται με συναναστροφή γύρω από το τραπέζι εστίασης. Η συναναστροφή αυτή αποτελεί τη βάση της δημοκρατικής διαδικασίας στον οικιακό χώρο και ίσως γι’ αυτό χρησιμοποιείται κατά κόρον στις κινηματογραφικές ταινίες ως πεδίο αμφισβήτησης, διαπραγμάτευσης ταυτότητας ή επίλυσης διλημμάτων.

Ο Ridley αντλώντας παραδείγματα από τους τομείς της βιολογίας, της ανθρωπολογίας, της ηθολογίας, τα οποία άλλοτε συμπληρώνουν άλλοτε ερμηνεύουν το βαθύτερο νόημα του κειμένου του, παρουσιάζει τη συνεργασία ως το καλύτερο μέσο επιβίωσης «μέσα στην ανελέητη μάχη της ζωής». Ο συγγραφέας επανεξετάζει τις καθημερινές υποθέσεις πάνω στις οποίες βασίζονται οι ενέργειες και οι τρόποι συμπεριφοράς των ανθρώπων ως γονέων, συγγενών, συναδέλφων, απέναντι στους συνανθρώπους τους. Στην προσπάθειά του αυτή βοηθούν κυρίως οι εντυπωσιακές εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας (computer programming), της μικροβιολογίας και των οικονομικών, οι οποίες έχουν εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την αιτία και τον τρόπο σύναψης σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.

Ο συγγραφέας διερευνά τις ρίζες της ανθρώπινης κοινωνίας και την εξέλιξη της συνεργασίας, αναζητώντας την καταγωγή του μηχανισμού της ανταλλαγής. Αναφέρεται, κυρίως, στα κοινωνικά ένστικτα καθώς και στα εγωιστικά γονίδια των ανθρώπων. Υποστηρίζει ότι τα κοινωνικά ένστικτα είναι εκείνα που οδηγούν τους ανθρώπους στην συνεργασία και στην αμοιβαιότητα, γεγονός που συμβάλλει στην ευημερία της κοινωνίας, επομένως και στον περιορισμό των προσωπικών συμφερόντων (αποτέλεσμα των εγωιστικών γονιδίων τους).

Επιχειρώντας να εξηγήσει τη συμπεριφορά των ανθρώπων, χρησιμοποιεί τη Θεωρία των Παιγνίων (ιδιαίτερα το «Δίλημμα του Φυλακισμένου») για να περιγράψει έννοιες όπως καταμερισμός της εργασίας, συναισθήματα, εμπόριο, ιδιοκτησία. Φθάνει έτσι το συμπέρασμα ότι εάν το «Δίλημμα του Φυλακισμένου» παιχτεί κατ’ επανάληψη, τότε θα προκύψει αμοιβαία συνεργασία κι όχι προδοσία. Το πρόγραμμα αυτό ονομάζεται «Μία σου και Μία μου» (Tit-for-Tat) κι είναι αυτό στο οποίο τα ανθρώπινα όντα ανταποκρίνονται περισσότερο, διότι «είμαστε γεννημένοι για τον αμοιβαίο αλτρουϊσμό».


Δεν υπάρχουν σχόλια: